ΟΙ ΠΑΝΑΓΙΕΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Στην «ευδαίμονα» , «αγιοτόκο» και  «μεγίστη» Βυζαντινή Θεσσαλονίκη αλλά και σ΄αυτή της περιόδου της τουρκοκρατίας και της μετά την Απελευθέρωση εποχής ως σήμερα, η λατρεία της Παναγίας αποτελούσε παράδοση αιώνων  και αυτό αποδεικνύεται από το μεγάλο αριθμό ναών αφιερωμένων στη Θεοτόκο και από το πλήθος ψηφιδωτών, τοιχογραφιών και κινητών εικόνων που την παριστάνουν. Θα αναφέρουμε πέντε ναούς της Θεσσαλονίκης που είναι αφιερωμένοι στην Παναγία ή συνδέονται στενά με τη λατρεία της μέσα στους αιώνες:

1.- ΝΑΟΣ ΑΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΟΥ , παλαιοχριστιανικός ναός κτισμένος πιθανά περί το 431, μετά τη Σύνοδο της Εφέσου που έκανε δεκτή την άποψη για την Παναγία ότι υπήρξε «Θεοτόκος» και όχι της «Χριστοτόκος». Τότε κτίστηκαν πολλοί ναοί στο Βυζάντιο αφιερωμένοι στην Παναγία την Θεοτόκο, ένας εκ των οποίων λέγεται πως είναι και η Αχειροποίητος της Θεσσαλονίκης με την ονομασία «Ναός της Παρθένου και Θεοτόκου της Αχειροποιήτου και Οδηγητρίας». Κατά την παράδοση το όνομα «Αχειροποίητος» δόθηκε στο ναό από μία υπέροχη  εικόνα της Θεοτόκου που υπήρχε στο ναό και δεν πλάστηκε από ανθρώπινο χέρι (α-χειροποίητος)  αλλά «έπεσε» από τον ουρανό…

2.- ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΩΝ ΧΑΛΚΕΩΝ , βρίσκεται στο κέντρο της παλιάς Θεσσαλονίκης και κτίστηκε περί το 1028 σε χώρο όπου προηγούμενα υπήρχε αρχαίος ναός , πιθανά του Ηφαίστου ή του Καβείρου, θεοτήτων που είχαν σχέση με τη χαλκευτική τέχνη για να συνεχιστεί η παράδοση με την ανέγερση της Παναγίας των Χαλκέων στη συνέχεια . Ως και σήμερα άλλωστε υπάρχουν και λειτουργούν στην περιοχή «χαλκάδικα» που συνεχίζουν την παλιά παράδοση κατασκευής χάλκινων αντικειμένων…

3.- ΠΑΝΑΓΙΑ ΛΑΓΟΥΔΙΑΝΗ (ή ΛΑΟΔΗΓΗΤΡΙΑ), βρίσκεται στη βορειοανατολική περιοχή της παλιάς πόλης της Θεσσαλονίκης και υπήρξε «καθολικό» γυναικείου μοναστηριού που πήρε το όνομά του από τον κτήτορά του Λαγουδιάτο ή Λαγουδάτο που έζησε πιθανά κατά τον 14^ο αιώνα . Ο ναός ονομαζόταν επίσης «Λαοδηγήτρια» όνομα το οποίο συνδέεται με την Παναγία που κατά τους πιστούς προστατεύει το λαό και την πόλη της Θεσσαλονίκης…

4.- ΠΑΝΑΓΟΥΔΑ (ή ΜΙΚΡΗ ΠΑΝΑΓΙΑ), μικρός ναός κτισμένος στα νεώτερα χρόνια (γύρω στο 1789) στην ανατολική περιοχή της Θεσσαλονίκης όπου κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας ζούσαν σχεδόν αποκλειστικά ΄Ελληνες κάτοικοι. Στο ναό τιμάται η «γέννηση» της Θεοτόκου εξ΄ού και «Παναγούδα». Στην ίδια θέση πιστεύουν πως υπήρχε στις αρχές του 15^ου αιώνα η μνημονευόμενη από τους περιηγητές «Μονή της Παναγίας Γοργοεπηκόου» (=που γοργά και πρόθυμα επεμβαίνει και βοηθά) και

5.- ΝΕΑ ΠΑΝΑΓΙΑ  (ή ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΝΑΓΙΑ), ναός κτισμένος το 1727 στο νοτιοανατολικό τμήμα της παλιάς Θεσσαλονίκης κοντά στη θάλασσα και το Λευκό Πύργο . Τιμάται στη μνήμη της Κοίμησης της Θεοτόκου . Επειδή μάλιστα η μνήμη της «Κοίμησης» θεωρείται από θρησκευτική άποψη υπέρτερη της «Γέννησης της Θεοτόκου» ο ναός πήρε το όνομα «Μεγάλη Παναγιά» σε αντιδιαστολή προς τη «Μικρή Παναγιά ή Παναγούδα» όπου γιορτάζεται η «γέννηση» της Θεοτόκου. Διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν πως στον ίδιο χώρο κατά τον 12^ο αιώνα υπήρχε ναός αφιερωμένος στη Θεοτόκο

(Σημ. Στην εικόνα η Παναγία των Χαλκέων της Θεσσαλονίκης)

                           ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΣΕ ΟΛΕΣ ΚΑΙ ΟΛΟΥΣ