«Κεμαλισμός» Πως η Τουρκία αξιοποίησε τις αντιθέσεις στη Δύση Οι σχέσεις Τούρκων κεμαλιστών και Μπολσεβίκων του Απόστολου Παπαγιαννόπουλου Μουσταφά Κεμάλ Αμέσως μετά τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου που βρήκε τη Γερμανία αλλά και την Οθωμανική Αυτοκρατορία στο χώρο των ηττημένων εμφανίστηκε ένα νέο κίνημα στην Τουρκία με τον όρο «Κεμαλισμός» από το όνομα του πρωταγωνιστή του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ. Ο Μουσταφά Κεμάλ γεννήθηκε το 1881 στο μικρό χωριό Σαρηγιάρ (σημερινή Χρυσαυγή) της αγροτικής επαρχίας Λαγκαδά Θεσσαλονίκης από γονείς ίσως αλβανικής ή σλαβικής καταγωγής. Ο πατέρας του Αλή Ριζά (ή Ριζί) Εφέντης υπηρέτησε ως υπολοχαγός εθελοντικής στρατιωτικής μονάδας στον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο του 1877-78 και στο τέλος του πολέμου έγινε τελωνειακός υπάλληλος στο τελωνείο των Τεμπών μεταξύ Θεσσαλίας και Μακεδονίας. Η μητέρα του Ζουμπεϊντέ Χανούμ ήταν κόρη επιστάτη σε αγρόκτημα με αποτέλεσμα η ιδία και τα παιδιά της να ασχοληθούν με αγροτικές εργασίες ως το 1890 περίπου που πέθανε ο πατέρας του Κεμάλ όταν ο ίδιος ήταν 7 ετών οπότε η μητέρα του ξαναπαντρεύτηκε και εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη. Σε ηλικία 12 περίπου ετών και παρά τις αντιρρήσεις της μητέρας του ο Μουσταφά Κεμάλ εισήχθη σε μία κατώτερη Στρατιωτική Σχολή στη Θεσσαλονίκης για να φοιτήσει στη συνέχεια στη Στρατιωτική Σχολή Μοναστηρίου απ΄όπου μετεπήδησε το 1899 στην Αυτοκρατορική Στρατιωτική Ακαδημία της Κωνσταντινούπολης από την οποία εξήλθε το 1902. Οι στρατιωτικές του σπουδές συνεχίστηκαν στη Σχολή Ειδικής Εκπαίδευσης του Γενικού Επιτελείου για να αποφοιτήσει το 1904 ως λοχαγός και το 1905 να διοριστεί υπαρχηγός του Επιτελείου της Κωνσταντινούπολης όπου όμως δεν μακροημέρευσε καθώς χαρακτηρίστηκε «αντικαθεστωτικός» για να φυλακιστεί για ένα διάστημα και να σταλεί στη συνέχεια σαν εξορία στη Δαμασκό. Στη νέα του θέση ο Μουσταφά Κεμάλ ίδρυσε ένα μυστικό πολιτικό σωματείο με το όνομα «Vatan ve Hurreiyet» (Πατρίδα και Ελευθερία) και κατάφερε να μυήσει πολλούς αξιωματικούς και ίσως αυτή ήταν αιτία που δεν έλαβε ενεργά μέρος στο Κίνημα των Νεότουρκων με τους οποίους ήλθε σε ρήξη χωρίς όμως να σημαίνει πως εναντιώνονταν στους εθνικιστικούς στόχους τους . Το 1911και προ των Βαλκανικών Πολέμων στάλθηκε στη Λιβύη για να οργανώσει την αντίσταση κατά των Ιταλών όπου και διακρίθηκε. Αλλά κατά τη διάρκεια του Ιταλοτουρκικού πολέμου ασθένησε και νοσηλεύτηκε για ένα διάστημα στην Αίγυπτο όπου παρά την ήττα της Τουρκίας στους Βαλκανικούς Πολέμους έλαβε το βαθμό του ταγματάρχη και λίγο αργότερα του αντισυνταγματάρχη ως στρατιωτικός ακόλουθος της Τουρκίας στη Σόφια. Από τη θέση αυτή του δόθηκε η ευκαιρία να συνεργαστεί στενά με Γερμανικές στρατιωτικές Υπηρεσίες κατά τη διάρκεια του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου που ακολούθησε για να καταλήξει να γίνει διοικητής του Β΄ Σώματος Στρατού και να προαχθεί σε Πασά (υποστράτηγο). Η μεγάλη διάκριση όμως για τον Μουσταφά Κεμάλ ήλθε με τις επιτυχίες των Γερμανών και Τούρκων στην εκστρατεία των Αγγλογάλλων στην Καλλίπολη το 1915 και κατά των αποδιοργανωμένων λόγω της Ρωσικής Επανάστασης Ρώσων στον Καύκασο το 1918. Μετά όμως των αποτυχημένων τουρκικών επιχειρήσεων του 1918 στην Παλαιστίνη και στη Συρία, ο Μουσταφά Κεμάλ ως υποστράτηγος πιά στρέφεται ανοικτά κατά του σουλτάνου και των ανωτέρων του στο στρατό ιδιαίτερα μετά την υπογραφή της Ανακωχής του Μούδρου της 30ης Οκτωβρίου 1918 μεταξύ «Αντάντ» και της ηττημένης «Οθωμανικής Αυτοκρατορίας» την οποία ο Κεμάλ θεώρησε ταπεινωτική για την Τουρκία. Μετά την ήττα της Τουρκίας Μετά την Ανακωχή του Μούδρου τοποθετήθηκε σε μη μάχιμη θέση στην Κωνσταντινούπολη όπου όμως του δόθηκε η ευκαιρία να οργανώσει εθνικιστικές ομάδες στο στρατό όπου μετείχαν και πολλοί ανώτεροι αξιωματικοί που είχαν παραγκωνιστεί από το σουλτάνο. ΄Υστερα μάλιστα από πιέσεις των ΄Αγγλων και προκειμένου ο σουλτάνος να απαλλαγεί απ΄αυτόν τον διόρισε το Μαϊο του 1919 «στρατιωτικό επιθεωρητή» των Ανατολικών Επαρχιών για να αποβιβαστεί ο Μουσταφά Κεμάλ στις 19 Μαϊου 1919 στη Σαμψούντα του Πόντου ημέρα που οι Τούρκοι θεωρούν «Ημέρα έναρξης του πολέμου για την ανεξαρτησία» τους ενώ οι ΄Ελληνες του Πόντου και ολόκληρης της Μικράς Ασίας τη θεωρούν ως «Ημέρα έναρξης της εξόντωσης» τους από τον Κεμάλ και τους φανατικούς ομοϊδεάτες του που τον ακολούθησαν … Τον Ιούλιο και Σεπτέμβριο του 1919 που ακολούθησε ο Κεμάλ συγκαλεί δύο εθνικά συνέδρια, ένα στο Ερζερούμ και ένα στη Σεβάστεια του Πόντου όπου και εκλέχθηκε πρόεδρος της επαναστατικής «Εταιρείας για την Προάσπιση των Εθνικών Δικαιωμάτων των Ανατολικών Επαρχιών». Και φυσικά το πρώτο που έκανε ήταν ως πρόεδρος της επαναστατικής επιτροπής να απορρίψει τους συμμαχικούς όρους ειρήνης στρεφόμενος και κατά του σουλτάνου και των συμμάχων του αρχίζοντας άμεσα διώξεις κατά των Ελλήνων του Πόντου με τις δικές του στρατιωτικές δυνάμεις αλλά και με δυνάμεις ατάκτων που είχαν οργανωθεί από φίλους τοπάρχες κατά του χριστιανικού πληθυσμού των Ανατολικών Επαρχιών. Οι ΄Ελληνες είχαν άλλωστε μεγάλο κύρος και ισχύ από την επι αιώνες δραστηριότητά τους στον Εύξεινο Πόντο και αυτό αποτελούσε αιτία εχθρότητας και μίσους από τους Τούρκους τοπάρχες.. Το Φεβρουάριο μάλιστα του 1920 τουρκικές και κουρδικές άτακτες ομάδες επιτέθηκαν κατά διασπασμένων γαλλο-αρμενικών στρατευμάτων στο Μαράς κατορθώνοντας να τα νικήσουν για να αποτελέσει το γεγονός την πρώτη νίκη του Κεμάλ και των «κεμαλιστών» κατά των Συμμάχων που επιδίωκαν από καιρό. Στις 23 Απριλίου 1920 ο Κεμάλ εγκαθίσταται στην ΄Αγκυρα και έχοντας καταδικαστεί από τον σουλτάνο σε θάνατο συγκαλεί τη «Μεγάλη Εθνοσυνέλευση» η οποία εξέλεξε και «Προσωρινή κυβέρνηση» με πρόεδρο και πρωθυπουργό τον ίδιο ενώ παράλληλα του ανέλαβε και την ηγεσία του στρατού. Και όταν στις 10 Αυγούστου 1920 υπογράφηκε από την Οθωμανική κυβέρνηση η «Συνθήκη των Σεβρών» με την οποία η Ελλάδα καθίστατο ισχυρή χώρα «2 ηπείρων και 5 θαλασσών», η κυβέρνηση του Κεμάλ αρνήθηκε να αναγνωρίσει τη Συνθήκη θεωρώντας την «ατιμωτική» για το έθνος. Ο Κεμάλ από αντίπαλος γίνεται σύμμαχος Η ιδρυτική ιδεολογία του «κεμαλισμού» όπως αυτή διαμορφώθηκε από την επαναστατική δράση του Μουσταφά Κεμάλ και των υποστηρικτών του προσδιορίζεται από τα εξής 6 σημεία( «΄Εξη βέλη» όπως ονομάστηκαν) :  Ρεπουμπλικανισμός (Η εξουσία πηγάζει από το Λαό και όχι από κάποιο Μονάρχη ή Σουλτάνο)  Εθνικισμός  Κοσμικισμός (διαχωρισμός της Θρησκείας από το Κράτος, λαϊκότητα του κράτους)  Λαϊκισμός (όλη η κυριαρχία ανήκει στο Λαό/΄Εθνος)  Κρατισμός (απόλυτη κυριαρχία του Κράτους επάνω στα οικονομικά συμφέροντα/ οικονομικούς παράγοντες) και  Επαναστατικότητα (αντικατάσταση των παλαιών Οθωμανικών θεσμών με σύγχρονους) ΄Όμως αυτά δεν αποτελούσαν τους αληθινούς κανόνες, στόχους και μεθόδους στην πράξη καθώς και ο «κεμαλισμός» εντασσόταν απόλυτα στον «Παντουρκισμό» που ως ιδεολογία εμφανίστηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία περί το 1880 μεταξύ Τούρκων διανοουμένων με στόχο την πολιτική και πολιτιστική ενοποίηση όλων των τουρκικών φύλων και ονομάστηκε «Τουρανισμός». Σταδιακά ο Κεμάλ κατόρθωσε επιδέξια εκμεταλλευόμενος τις αντιθέσεις της Δύσης όχι απλά να διαμορφώσει καλές σχέσεις με τις Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής του άσχετα αν προ ολίγου κατά τον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο βρίσκονταν σε αντίπαλα στρατόπεδα. Ιδιαίτερα οι σχέσεις Κεμάλ με τη Σοβιετική ΄Ενωση από εχθρικές κατέληξαν να είναι θερμά φιλικές σε σημείο που οι Σοβιετικοί να χαρακτηρίζουν «αντι-ιμπεριαλιστκό» τον πόλεμο του Κεμάλ στη Μικρά Ασία άσχετα αν οι ΄Ελληνες, οι Αρμένιοι και οι Ασσύριοι υφίσταντο φοβερές διώξεις από τους «κεμαλικούς». Απόδειξη αποτελεί το γεγονός πως οι Σοβιετικοί έσπευσαν να επιστρέψουν στην Τουρκία τις οθωμανικές εκτάσεις που αυτή απώλεσε με τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1878 ενισχύοντας τον επαναστατικό στρατό του Κεμάλ με εκατομμύρια ρούβλια για να οργανώσει τον στρατό του. Παρόμοια ήταν και η στάση της Γαλλίας η οποία υπερασπιζόμενη πιά τα δικά της αποκλειστικά συμφέροντα μετά από παρασκηνιακές συνομιλίες συμφώνησε να ακυρωθεί η Συνθήκη των Σεβρών και να εγκαταλείψουν τα γαλλικά στρατεύματα τη Μικρά Ασία εγκαταλείποντας πολύτιμο στρατιωτικό υλικό το οποίο περιήλθε στον Κεμάλ. Επίσης η κυβέρνηση της Ουκρανίας, όπου η Ελλάδα έστειλε στρατό για να συγκρουστεί με τους μπολσεβίκους του Λένιν, υπέγραψε με τον Κεμάλ Συνθήκη Ειρήνης στις 2 Ιανουαρίου 1922 ενώ και η Ιταλία αποφάσισε να αποσύρει τα στρατεύματά της από τη Μικρά Ασία αφήνοντας ελεύθερο τεράστιο πεδίο δράσης για τον Κεμάλ και τις δυνάμεις του. Αλλά και η Ναζιστική Γερμανία τάχθηκε από την αρχή υπέρ του Κεμάλ και του «κεμαλισμού» σε σημείο που αποτέλεσαν για τους Ναζί και τα κορυφαία στελέχη του Εθνικοσοσιαλισμού μετά τη λήξη του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου «πρότυπο» αγώνων και εθνικής δράσης . Τα Γερμανικά μάλιστα ΜΜΕ της εποχής διαρκώς υπερτόνιζαν το «τουρκικό μοντέλο» επιμένοντας στην ανάγκη της εθνοκάθαρσης και της γενοκτονίας. Το επίσημο ναζιστικό όργανο «Volkischer Beobachter» (Λαϊκός Παρατηρητής) τον Φεβρουάριο του 19 21 τόνιζε με θαυμασμό σε άρθρο του με τίτλο «Τουρκία – Το Πρότυπο» πως «… Το γερμανικό έθνος μία μέρα δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να καταφύγει στις τουρκικές μεθόδους…». Είναι απόλυτα ενδεικτικό για την κατάσταση στην οποία περιήλθε η Ελλάδα το γεγονός πως μέχρι τον Ιούλιο του 1922 , παραμονές της κορύφωσης της Μικρασιατικής Καταστροφής, η μόνη Μεγάλη Δύναμη που συνέχιζε (μόνο διπλωματικά πιά) να υποστηρίζει την Ελλάδα ήταν η Αγγλία … Παρά τις γενοκτονίες η Ρωσία ενισχύει τον Κεμάλ Ολέθριες για την Ελλάδα συνέπειες στη Μικρά Ασία υπήρξαν ένεκα της ελληνικής εκστρατείας στην Ουκρανία μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 οπότε η Ρωσία αποσύρθηκε από τον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο και σταμάτησε τις εχθροπραξίες με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Για τους Συμμάχους της «Αντάντ» προέκυψε τότε η ανάγκη η συμμαχία να ανακόψει την προέλαση των Μπολσεβίκων στα εκκενούμενα από τους Γερμανούς εδάφη της Ρωσίας προκειμένου να δοθεί χρόνος για τη δημιουργία των νέων κρατών στην περιοχή όπως της Πολωνίας και της Τσεχοσλοβακίας και για την ανασυγκρότηση της Ρουμανίας και της Σερβίας. Αποτέλεσμα ήταν το νέο Σοβιετικό καθεστώς να συμμαχήσει κατά της Δύσης με τους Τούρκους εθνικιστές οι οποίοι πολεμούσαν και κατά της δυτικής κυριαρχίας αλλά και κατά της σουλτανικής διοίκησης που είχε συνθηκολογήσει με τους Δυτικούς Συμμάχους.. Από τα τέλη του 1920 η συμμαχία μπολσεβίκων και κεμαλιστών περνάει σε φάση σημαντική καθώς άρχισε από τη Ρωσία αποστολή όπλων και χρυσού σε μεγάλες ποσότητες. Πρώτη αποστολή χρυσού προς τον Κεμάλ γίνεται από τον Χαλίλ πασά που μεταφέρει στον Κεμάλ χρυσό αξίας 100.000 οθωμανικών λιρών ενώ το Σεπτέμβριο του ιδίου έτους ο Γιουσούφ Κεμάλ ( Τεγκισρέκ) παραδίδει στον Κεμάλ 1.000.000 χρυσά ρούβλια. Στις 16 Μαρτίου 1921 θα υπογραφεί στη Μόσχα από τη Μεγάλη Εθνοσυνέλευση της Τουρκίας (Grand National Assembly of Turkey) και τη Ρωσική Σοβιετική Ομοσπονδιακή Σοσιαλιστική Δημοκρατία (Russian Soviet Federative Socialist of Moscow Republic - SFSR) η Συνθήκη Αδελφοσύνης (Treaty of Brotherhood) η λεγόμενη «Συνθήκη της Μόσχας» με επικεφαλής της SFSR τον Βλαντιμίρ Λένιν και της Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης της Τουρκίας τον Κεμάλ Ατατατούρκ. Σύμφωνα με τη Συνθήκη της Μόσχας η Τουρκία παραχώρησε στη Γεωργία το Βατούμ και την περιοχή Σαρπ ενώ η Ρωσία παραχώρησε στην Τουρκία το Καρς και το Αρνταχάν. Παράλληλα οι μπολσεβίκοι αναγνώρισαν την εθνικιστική ηγεσία υπο τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ ως τη μόνη κυβέρνηση στην Τουρκία. Μάλιστα μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Μόσχας παραδίδονται από τους Ρώσους στους Τούρκους 10.000.000 χρυσά ρούβλια από τα οποία τα 4.000.000 θα μεταφερθούν από τον Γιουσούφ Κεμάλ (Τεγκισρέκ) τον Απρίλιο του 1921 στην Τουρκία, τα 1.400.000 θα μεταφέρει στην ΄Αγκυρα τον Δεκέμβριο του 1921 ο αρχηγός του επιτελείου του Κόκκινου Στρατού Μιχαήλ Βασίλιεβιτς Φρούνζε (Mikhail Vasilyerich Frunze) ο οποίος είχε οργανώσει την τουρκική αντεπίθεση κατά των ελληνικών στρατευμάτων στη Μικρά Ασία το 1921. Η τελευταία αποστολή 3.500.000 χρυσών ρουβλίων θα παραδοθεί στον Κεμάλ το Μαϊο του 1922. Από τα παραπάνω ποσά προκύπτει πως ουσιαστικά οι Ρώσοι κάλυπταν πλήρως τα δύο κρίσιμα χρόνια του Ελληνοτουρκικού πολέμου 1921-22 τις στρατιωτικές δαπάνες του Κεμάλ με ρωσικά ρούβλια … Απόστολος Παπαγιαννόπουλος (Σημ. Στην εικόνα οι δύο φίλοι και συνεργάτες, Λένιν και Κεμάλ, μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου)