Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΠΡΟ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΥΡΚΑΓΙΑ ΤΟΥ 1917…

Στις 5/17 Αυγούστου 1917 (παραμονή του Σωτήρος) συνέβη η λεγόμενη «πυρκαγιά του αιώνα» που είχε ως αποτέλεσμα το μεγαλύτερο μέρος του κεντρικού τομέα της Θεσσαλονίκης να καταστραφεί γεγονός που καταγράφηκε στα πλέον σημαντικά γεγονότα εκείνης της περιόδου και πέραν της Ελλάδας. Το τι ακολούθησε είναι περίπου γνωστά σε όλους αλλά ένα ερώτημα συνεχίζει να παραμένει από τότε αναπάντητο: ΄Ηταν «καταστροφή» η μεγάλη πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης ή αποτέλεσε «ευλογία» για την πορεία της στη συνέχεια στο χρόνο; …
Για να προσεγγίσουμε αυτό το δίλημμα θα πρέπει να γνωρίζουμε οπωσδήποτε ποιά ήταν η Θεσσαλονίκη που χάθηκε για να την συγκρίνουμε με αυτή που προέκυψε και υπάρχει ως τις μέρες μας. Και ο μεγάλος βυζαντινολόγος και μελετητής των χριστιανικών μνημείων της Θεσσαλονίκης Κάρολος Ντηλ μας βοηθάει σημαντικά περιγράφοντας την πόλη προ της πυρκαγιάς του 1917. Να τι γράφει σε ένα βιβλίο του αφιερωμένο στην πόλη μας της οποίας την ιστορία γνώριζε μέσα από τα μνημεία της :
«΄Ηταν μια αληθινή ανατολική πόλη. Πίσω από τη δυτική και σύγχρονη όψη που της παρείχαν το μήκος της θάλασσας, οι ωραίες ευρωπαϊκές κατοικίες, αραδιασμένες στις πλατειές προκυμαίες του λιμανιού, η πόλη διαρρυθμισμένη αμφιθεατρικά στις τελευταίες πλαγιές του όρους Χορτιάτη, εμφανιζόταν στεφανωμένη από πύργους τζαμιών και τρούλους, περικυκλωμένη από ψηλά οδοντωτά οχυρώματα που κυριαρχούσε ο μεγάλος όγκος της παλιάς βυζαντινής- βενετσιάνικης ακρόπολης. Στο μεγάλο δρόμο του Βαρδάρη που, παράλληλος προς τη θάλασσα, διέσχιζε τη Θεσσαλονίκη από τα δυτικά προς τα ανατολικά, διασταυρωνόταν ένα πολυσύνθετο δίκτυο δρομίσκων σκαρφαλώνοντας το λόφο, που τα καταστήματα της αγοράς ομόρφαιναν με τα πολύχρωμα εκθέματά τους, όπου παλιά τουρκικά σπίτια, με ξύλινες ετοιμόρροπες προσόψεις, με ξύλινα περιφράγματα σε παράθυρα διακριτικά διάτρητα , έκαναν να ξαναζούν τα μακρινά ενθύμια και η πανάρχαια χάρη του Ισλάμ. Τερπνές μικρές πλατείες, σκεπασμένες με σκιά από μεγάλα δέντρα και δροσερές από τον κελαρισμό του νερού της κοντινής πηγής άνοιγαν γύρω από κάποιο τζαμί, του οποίου οι ψηλοί βυζαντινοί τρούλοι υπενθύμιζαν την αρχαία ελληνική προέλευση…»
Γράφηκαν πολλά γύρω από το θέμα και η αναφορά τους απαιτεί μεγάλο χώρο και χρόνο ώστε να μπορούμε να διατυπώσουμε τελική άποψη. Ας μείνουμε σήμερα μόνο στην ύπαρξη αυτού του αναπάντητου ερωτήματος γύρω από την μετέπειτα εικόνα και πορεία της πόλης μας στον χώρο και στον χρόνο ως τις μέρες μας …

(23.09.2019)